Szanowni Obywatele Rzeszowszczyzny

W sierpniu przypadają 70. rocznice dwu historycznych zdarzeń, które miały dla Rzeszowa i regionu kluczowe znaczenie w okresie powojennym. Wyzwolenie miasta 2 sierpnia, przyjęte entuzjastycznie, gdyż stanowiło kres okupacyjnego koszmaru, stało się początkiem organizacji struktur administracyjnych. Pojawił się szybko problem konieczności organizacji władzy wojewódzkiej dla wyzwolonych powiatów. I taką stworzyli urzędujący u nas połowę każdego tygodnia dwaj delegaci powstałego rządu, Bolesław Drobner i Stanisław Skrzeszewski. Oparli się na lokalnych ludziach dobrej woli.

18 sierpnia 1944 roku w rzeszowskim ratuszu z ich inicjatywy zebrali się przedstawiciele wyzwolonych już powiatów i powołali Wojewódzką Radę Narodową w Rzeszowie. Należało bowiem organizować administrację i zapewnić mieszkańcom pomoc w zakresie zdrowia, bezpieczeństwa i innych społecznych potrzeb, np. edukacyjnych wobec powszechnego wtedy analfabetyzmu. Wojna jeszcze trwała. Zatem i ustawową akceptację władz centralnych nowe województwo rzeszowskie uzyskało dopiero blisko po roku, bo 7 lipca 1945. Ale bez tych wydarzeń w ratuszu 18 sierpnia, czyli prawie tuż po wyzwoleniu miasta, nie byłoby dalszych pozytywnych dla miasta i regionu następstw. Sam Rzeszów pozostałby jako jedno z miast powiatowych, bez większych szans na duży i dynamiczny rozwój.

Dla Rzeszowa w jego już 660-letnich dziejach jest to wydarzenie równe nadaniu praw miejskich przez Kazimierza Wielkiego. Pamiętajmy o tym w 70 lat od tamtego faktu. To także jedyny w historii miasta okres bez wojen, chociaż pamiętamy, że wschodnie rubieże województwa aż do końca marca 1947 roku wstrząsane były walkami z banderowskimi sotniami UPA, które miały ukraińskim nacjonalistom zapewnić władanie po San albo nawet Rzeszów.

Pamiętajmy o dacie 18 sierpnia, by godnie uczcić jubileusz 70. rocznicy powstania województwa, pamiętajmy o tamtej wiekopomnej decyzji, która stworzyła jedyną i niepowtarzalną szansę nowego startu i nadała Rzeszowowi niespotykany wcześniej impuls rozwoju. Bez tamtych decyzji i ludzi, którzy za nią stali, 28-tysięczne ubogie i zaniedbane urbanistycznie miasteczko powiatowe nie mogłoby nawet marzyć o tym, co mamy dzisiaj. Wtedy po wojnie obejmowało granicami obszar ponad 7 kilometrów kwadratowych, dziś ponad 116, bo w ostatnich tylko ośmiu latach miasto powiększyło się ponad dwukrotnie, a jego liczba mieszkańców stałych i czasowo przebywających przekroczyła już dawno 200 tysięcy.

Rocznica utworzenia województwa rzeszowskiego ważna jest nie tylko dla Rzeszowa, ale i całego regionu. Bez tego faktu dziejowego drugorzędne w przedwojennej Polsce miasteczko nigdy nie rozwinęłoby się do obecnej postaci a jednego z szesnastu w kraju centrów administracji regionalnej z przemysłem i wieloma uczelniami, które kształcą w różnych formach około 60 tysięcy studentów, co w stosunku do liczby mieszkańców stawia nas na pierwszym miejscu w Europie. Powstały teatry, filharmonia i biblioteki oraz muzealne placówki i bogata sieć innych placówek kultury, które są gospodarzami imprez o randze krajowej i międzynarodowej.

Należy z okazji tej rocznicy przypomnieć i uhonorować dorobek oraz zasługi tamtych pionierów. Dr. Wiktora Jedlińskiego, który do września łączył funkcję przewodniczącego wojewódzkiej rady narodowej i wojewody, zaś jego następcą był Stanisław Tkaczow, a gdy te funkcje rozdzielono, był tylko wojewodą, po nim zaś Jan Mirek, a następnie Roman Gesing do maja 1950 roku. Przewodniczącymi WRN kolejno w tym czasie byli: ksiądz Marian Borowiec, Henryk Szustkiewicz i Bronisław Rogalski. Ufamy, że tak się stanie. A wszystko po to, by patrzeć na historię racjonalnie, budować zgodę społeczną i płaszczyznę do dyskusji, co i w jaki sposób robić jeszcze lepiej dla siebie i przyszłych pokoleń.

Wspomniane dokonania były możliwe dzięki wysiłkowi seniorów naszego miasta, którym chcemy oddać szczególny hołd. Ich zbiorowym obywatelskim wysiłkiem rósł i rozwijał się nasz Rzeszów. Do roli miasta wojewódzkiego w naszym regionie aspirowały też inne ośrodki. Dlatego jesteśmy wdzięczni tym, którzy przed 70 laty podjęli taką decyzję.

Przedkładamy te refleksje pod rozwagę mieszkańcom Rzeszowa i województwa podkarpackiego dla podkreślenia dziejowej rangi tej rocznicy!

Towarzystwo Przyjaciół Rzeszowa